9 / 32
9
EKSPERT PODPOWIADA
dotyczy rozwoju usług e-zdrowia). Jednocześnie, co warte
podkreślenia, zdrowie nie funkcjonuje w RPO jako odrębna
kategoria, ale zawsze pozostaje w powiązaniu z innymi prob-
lemami regionu. Sprzyja to przyjęciu holistycznego podej-
ścia zarówno do zagadnienia rozwoju regionalnego, którego
istotną determinantą jest stan zdrowia mieszkańców, jak i do
samej problematyki zdrowotnej jako wypadkowej oddzia-
ływań społecznych, środowiskowych, gospodarczych czy
politycznych.
Bliższe spojrzenie na trzy zarysowane uprzednio obsza-
ry działań nakazuje szukać możliwości ich rozwiązania
w oparciu o wyraźnie odmienne metody działania. Prob-
lemu ujemnego przyrostu naturalnego i niskiej dzietno-
ści nie sposób rozwiązać wyłącznie poprzez inwestycje
w oferowane usługi medyczne, ponieważ nie one stanowią
przyczynę rezygnacji z posiadania dzieci. Główny nacisk
musi zostać położony na poprawę warunków socjalnych
rodzin. Zagadnienia nie należy jednak sprowadzać wyłącz-
nie do kwestii wypłacania świadczeń pieniężnych, a należa-
łoby je rozszerzyć o budowanie kompleksowego systemu
wsparcia, łączącego różne formy świadczeń z działaniami
na rzecz aktywizacji zawodowej. Dopiero w tej perspekty-
wie umiejscawiać należy działania prowadzone w obszarze
zdrowia, takie jak zapewnienie dostępu do wysokiej jakości
świadczeń położniczych i opieki okołoporodowej, świad-
czeń neonatologicznych, pediatrycznych czy w obszarze
edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia. W tym kontekście
zdecydowanie pozytywnie należy ocenić uwzględnienie
powyższych założeń w RPO, co znalazło swoje odzwier-
ciedlenie w zainicjowaniu programu dotyczącego opieki nad
matką i dzieckiem.
Drugi ze wskazanych kierunków działań – tj. poprawa stanu
zdrowia pracującej populacji – stanowi obszar o krytycznym
znaczeniu w perspektywie najbliższych 15-20 lat. Wobec
niekorzystnych trendów demograficznych obserwowanych
w regionie niemal w całym okresie transformacji systemo-
wej, konieczne jest wypracowanie rozwiązań pozwalających
optymalnie wykorzystać dostępny potencjał ludzki. Obec-
nie województwo śląskie na tle kraju cechuje się jednym
z najniższych współczynników aktywności zawodowej,
a jednocześnie to właśnie w naszym regionie żyje najwięk-
sza liczba osób (ponad 140 tys. mieszkańców) pobierających
renty z tytułu niezdolności do pracy. Ograniczenie liczby
przypadków rezygnacji z podejmowania pracy ze względów
zdrowotnych leży zatem w żywotnym interesie wojewódz-
twa, pozwalając na zachowanie konkurencyjności regionu.
Jak wskazują badania epidemiologiczne, główne wyzwania
zdrowotne w populacji osób w wieku produkcyjnym nie
różnią się od obserwowanych w skali kraju i dotyczą zapa-
dalności i umieralności w wyniku chorób układu krążenia,
nowotworów oraz urazów. O ile w przypadku pierwszej
z wymienionych grup chorób wskazać można istotne
osiągnięcia polskiego systemu ochrony zdrowia, przekłada-
jące się na zahamowanie przyrostu odsetka zgonów, o tyle
w obszarze chorób nowotworowych rezultaty dotychcza-
sowych działań nie są tak spektakularne. Liczba zachorowań
na nowotwory złośliwe w Polsce w ciągu ostatnich trzech
dekad wzrosła ponad dwukrotnie. Nawet jeżeli przyjąć, że
województwo śląskie nie jest pod tym względem w sy-
tuacji diametralnie gorszej od reszty kraju, należy mieć na
uwadze, iż według przewidywań Narodowego Instytutu
Zdrowia Publicznego, do końca dekady choroby nowotwo-
rowe staną się główną przyczyną zgonów w Polsce. W tym
względzie już teraz konieczne jest poszukiwanie wszelkich
instrumentów wsparcia dotychczasowej działalności profi-
laktycznej.
Nie należy również zapominać, że starzejące się społe-
czeństwo zgłasza zapotrzebowanie na odmienne świad-
czenia zdrowotne, których zaspokojenie wymaga większej
elastyczności i zdolności adaptacyjnych systemu ochrony
zdrowia. Musi to prowadzić do przebudowania zarówno
oferty świadczeń, jak i zmiany filozofii działania placówek
ochrony zdrowia. Pacjent w wieku podeszłym cierpi zwy-
kle na kilka schorzeń, co skutkuje koniecznością korzy-
stania z usług kilku specjalistów. W następstwie pacjent
zmuszony jest najczęściej do odwiedzenia kilku placówek
ochrony zdrowia, a sprawowana nad nim opieka nie jest
właściwie koordynowana. Budowanie kompleksowej ofer-
ty powinno stać się naturalnym trendem, praktykowanym
przez jak największą liczbę świadczeniodawców. Nie bez
znaczenia pozostaje również kwestia zasobów kadro-
wych dedykowanych opiece nad starszym pacjentem. Już
w tej chwili odczuwalny jest dramatyczny brak specjali-
stów geriatrii, a także osób przygotowanych do realizacji
świadczeń opiekuńczych. W tym kontekście proponowa-
ne w RPO wsparcie finansowe świadczeń na rzecz osób
starszych i niesamodzielnych jest krokiem w dobrym kie-
runku, jednak nie zastąpi szerszych zmian systemowych,
wprowadzanych na poziomie centralnym.
Krzysztof Kaczmarek
Dr Krzysztof Kaczmarek
Socjolog, doktor nauk medycznych. Od 2005 roku związany z Wydziałem Zdrowia Publicz-
nego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, gdzie pracuje w Zakładzie Polityki
Zdrowotnej. Członek krajowych i międzynarodowych zespołów badawczych realizujących
m.in. granty Komisji Europejskiej. Autor podręczników akademickich oraz publikacji w krajo-
wych i międzynarodowych czasopismach naukowych. Specjalizuje się w tematyce nierówności
w zdrowiu oraz lokalnej i regionalnej promocji zdrowia.
fot. Dominik Wójcik