Serwis Regionalnego Programu
Województwa Śląskiego
RPO WSL 2014-2020

14 kwietnia odbył się kolejny z cyklu warsztat dotyczący konsultacji projektów programu regionalnego „Fundusze Europejskie dla Śląskiego na lata 2021-2027” oraz Regionalnego Planu Sprawiedliwej Transformacji 2030 r.

Warsztaty on-line

Cykl spotkań organizowanych on-line ma na celu zebranie uwag, komentarzy i opinii na temat wstępnych projektów programu regionalnego oraz planu sprawiedliwej transformacji, które będą najważniejszymi dokumentami dotyczącymi wdrażania Funduszy Europejskich w województwie śląskim w perspektywie unijnego finansowania na lata 2021-2027.

Warsztat został skierowany do przedstawicieli Subregionu Centralnego województwa śląskiego. W spotkaniu wzięło udział ok. 150 osób – reprezentujących m.in.:

• poszczególne gminy subregionu,
• uniwersytety,
• centra kształcenia,
• urzędy pracy,
• instytuty naukowe,
• Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię.

Wstęp do debaty

Spotkanie otworzył Wicemarszałek Województwa Śląskiego Wojciech Kałuża, który podkreślił, że w nowej perspektywie unijnego finansowania województwo śląskie będzie największym beneficjentem funduszy europejskich spośród wszystkich regionów w Polsce. Dla Śląskiego przypadnie prawie 2,4 mld euro w ramach nowego programu regionalnego (FE SL 21-27) oraz ponad 2 mld euro z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST), co przełoży się na ponad 4,4 mld euro wszystkich dostępnych środków, przy czym województwo będzie jeszcze dążyć do zwiększenia obecnej alokacji o dodatkowe fundusze.

Następnie kierownik Referatu Programowania i Rozwoju Departamentu Rozwoju Regionalnego – Urszula Machlarz przedstawiła prezentację dotyczącą pierwszego projektu programu „Fundusze Europejskie dla Śląskiego na lata 2021-2027”. Podczas prezentacji zostały wskazane priorytety województwa na lata 2021-2027, które powstały w oparciu o cele Polityki Spójności UE. W oparciu o wymienione cele i planowane obszary wsparcia odbyła się dyskusja moderowana przez kierownika Referatu Transformacji w Departamencie Rozwoju Regionalnego – Dariusza Stankiewicza.

Fundusze Europejskie dla Śląskiego

Podczas warsztatu uczestnicy podejmowali się omówienia najważniejszych kwestii związanych z projektem nowego programu regionalnego. Wśród omawianych tematów pojawiły się zagadnienia dotyczące poszczególnych priorytetów województwa w nowej perspektywie finansowej 2021-2027.

Priorytet I. Inteligentne Śląskie:

• Czy zostało określone, do których działań z nowego programu regionalnego zostaną przypisane dotacje, a do których instrumenty zwrotne?
  Udział instrumentów zwrotnych w ramach przyszłej perspektywy będzie znacząco większy niż obecnie. Jednak na ten moment podział ten nie został jeszcze szczegółowo wytyczony.
• Kto będzie beneficjentem w zakresie działania dotyczącego rozwoju infrastruktury biznesowej?
  Głównymi odbiorcami tego rodzaju interwencji będą przedsiębiorcy.

Priorytet II. Ekologiczne Śląskie:

• Jak będzie przebiegała linia demarkacyjna w działaniach dotyczących rekultywacji i remediacji terenów zdegradowanych działalnością gospodarczą?
  Interwencja wobec podmiotów będących własnością skarbu państwa będzie się odbywała z programu krajowego, a wobec pozostałych podmiotów z poziomu regionalnego.
• Jak będzie przebiegała linia demarkacyjna w obszarze działań z zakresu adaptacji terenów zurbanizowanych do zmian klimatu?
  Działania dotyczące miast pow. 100 tys. mieszkańców będą realizowane z poziomu krajowego, natomiast w miastach poniżej 100 tys. mieszkańców w ramach programu regionalnego.
• Jakie będą wymagania/warunki wobec projektów dotyczących poprawy efektywności energetycznej budynków wielorodzinnych (kamienice) o różnej strukturze własnościowej lokali?
  Warunki mogą być identyczne, jak w obecnej perspektywie finansowej, ale w tej chwili jest zbyt wcześnie, żeby o tym mówić.
• Wsparcie dla prywatnych właścicieli kamienic (nie będących wspólnotami, ani spółdzielniami mieszkaniowymi) – czy taki rodzaj beneficjenta będzie dopuszczony w ramach programu?
  Na ten moment nie ma przeciwwskazań, natomiast mogą pojawić się nowe uwarunkowania w tej kwestii w przyszłości.
• Czy linia demarkacyjną w obszarze gospodarki wodno-ściekowej będzie aktualna z linią z obecnej perspektywy finansowej?
  Linię określa Umowa Partnerstwa – obecne zapisy projektu UP w tej kwestii zostały udostępnione Urzędowi Marszałkowskiemu wyłącznie do użytku wewnętrznego. Temat wciąż będzie dyskutowany, natomiast wstępnie planuje się utrzymanie podziału z obecnej perspektywy.
• Czy w ramach wsparcia działań w zakresie dostosowywania do zmian klimatu planowane są działania na szczeblu ponadlokalnym (np. odtwarzanie korytarzy ekologicznych w przestrzeni miejskiej)?
  Tego typu projekty są opracowywane w departamencie projektów regionalnych Urzędu Marszałkowskiego – temat jest pilotowany przez ten departament.
• Czy będzie możliwość wdrażania projektów z zakresu energooszczędnego oświetlenia wewnątrz budynków?
  Działanie dotyczy zewnętrznego oświetlenia miejskiego, a zatem nie obejmuje oświetlenia w budynkach.
• Czy będzie możliwość wsparcia projektów parasolowych/grantowych w ramach obszaru dot. efektywności energetycznej w budynkach wielorodzinnych (2.2.)?
  Na ten moment nie ma takich planów ze względu na fakt, że działanie 2.2. nie jest dedykowane budynkom jednorodzinnym, więc formuła projektów parasolowych/grantowych może nie być wystarczająco efektywna w ramach tego obszaru.
• Uczestnicy zasugerowali również, aby projekty z zakresu Gospodarki Obiegu Zamkniętego nie ograniczały się do lokalnych przedsiębiorców, ale również uwzględniały jednostki samorządu terytorialnego (JST).
  JST będą równoprawnymi potencjalnymi beneficjentami tych działań –szczególnie w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi.
• Pojawiła się również sugestia, aby nie ograniczać działań z zakresu zrównoważonego transportu miejskiego do zakupu zeroemisyjnego taboru, ale uwzględnić również tabor niskoemisyjny.
  Urząd Marszałkowski będzie dążył do wynegocjowania okresu przejściowego dla transportu niskoemisyjnego w tym względzie, aczkolwiek transport zeroemisyjny może okazać się jedynym kierunkiem rozwoju transportu miejskiego – narzuconym odgórnie przez Komisję Europejską.

Priorytet III. Mobilne Śląskie:

• Uczestnicy warsztatów odnieśli się do działania dotyczącego zakupu niskoemisyjnego taboru kolejowego, które zakłada, że beneficjentem tego typu projektów może być wyłącznie przewoźnik regionalny (Koleje Śląskie). Zasugerowano możliwość dopisania Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, jako potencjalnego beneficjenta w ramach planowanej kolei metropolitalnej.
  Obecnie wsparcie dotyczy tylko taboru dla przewozów organizowanych przez samorząd województwa. Rozważymy rozszerzenie wsparcia, natomiast wsparcie dla kolei metropolitalnej prawdopodobnie będzie możliwe również na poziomie krajowym.
• Czy projekty wynikające z Regionalnego Planu Transportowego będą projektami pozakonkursowymi?
  Na ten moment nie ma jeszcze zapisów na ten temat.
• Poruszono również kwestię harmonogramu – od kiedy przewidujemy możliwość wprowadzania projektów do Regionalnego Planu Transportowego?
  Regionalny Plan Transportowy (RPT) powinien być dostępny w I kwartale 2022 r. i dopiero w toku jego powstawania tego typu kwestie zostaną rozstrzygnięte. Obecnie jesteśmy na etapie wyłaniania wykonawcy dla RPT (przetarg).

Priorytet IV. Społeczne Śląskie – EFS+:

• Czy w ramach obszaru wsparcia ochrony zdrowia będzie możliwość realizacji podobnych działań jak w obecnym działaniu 8.3.1. RPO?
  Na tę chwilę planowana jest kontynuacja działań w obszarze zdrowia, analogicznie jak ma to miejsce w obecnej perspektywie w działaniu 8.3. Działania z zakresu zdrowia są jeszcze jednak dyskutowane między Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR) oraz Ministerstwem Zdrowia (MZ), więc Urząd Marszałkowski opiera się obecnie na projekcie linii demarkacyjnej, Umowie Partnerstwa i własnych doświadczeniach.
• Czy w ramach programu znajdą się działania związane z niwelowaniem negatywnych skutków nauki zdalnej związanej z pandemią (np. uzupełnienie braków, wsparcie psychologiczne)?
  Nie jest w tym momencie planowane wsparcie stricte dedykowane tego typu interwencji, a działania bardziej ogólne związane z podnoszeniem jakości edukacji w regionie.
• Czy rozwój usług (opiekuńczych, zdrowotnych) będzie dotyczył wyłącznie mieszkań wspomaganych i chronionych czy również miejsc zamieszkania?
  Usługi będą realizowane w formie zdeinstytucjonalizowanej, co oznacza wsparcie również w miejscu zamieszkania.
• Uczestnicy warsztatów dopytywali również o brak działań związanych z opieką nad dziećmi do lat 3.
  Tego typu interwencja nie jest planowana w ramach regionalnego programu – działania dot. opieki nad dziećmi do lat 3 będą realizowane wyłącznie z poziomu krajowego.
• Czy w ramach programu integracji społeczno-ekonomicznej obywateli państw trzecich i społeczności marginalizowanych, w tym aktywizacji zawodowej, rozważane jest również wsparcie dla JST w zakresie wsparcia obsługi migrantów w urzędach?
  Planowane jest wsparcie instytucji regionalnych, które zostaną odpowiednio przygotowane do zarządzania procesami migracyjnymi oraz do wspierania cudzoziemców, obywateli z państw trzecich oraz społeczności marginalizowanych w procesie ich integracji na rynku pracy.
• Uczestnicy pytali także o wsparcie w zakresie podnoszenia kompetencji kadr administracji samorządowej szczebla wojewódzkiego. Zasugerowano rozszerzenie zapisu tak, aby uwzględnić również kształcenie kadr samorządu terytorialnego na szczeblu lokalnym (nie tylko wojewódzkim).
  To jest obecnie propozycja typu wsparcia, do dalszych dyskusji i ostatecznego rozstrzygnięcia.

Priorytet V. Śląskie dla mieszkańca:

• Czy wciąż będzie możliwość tworzenia i utrzymania mieszkań socjalnych/chronionych albo domów pomocy społecznej dla osób starszych?
  Nie planujemy wsparcia dla mieszkań socjalnych czy wspomaganych ze względu na ograniczone środki finansowe w tym zakresie.
• Uczestnicy warsztatów dopytywali również o kwotę alokacji w ramach działań związanych z kulturą i dziedzictwem kulturowym (5.6.), wskazując, że to bardzo niewiele w 7-letniej perspektywie.
  Proponowana alokacja w wysokości 20 mln euro jest kwotą wyjściową do dalszych negocjacji. Ponadto w ramach FE SL 21-27 planowane jest wsparcie kultury i dziedzictwa kulturowego zarówno na poziomie subregionalnym, jak i lokalnym w innym celu polityki (CP5) w oparciu o strategie terytorialne.

Regionalny Plan Sprawiedliwej Transformacji

W kolejnej części spotkania Zastępca Dyrektora Departamentu Rozwoju Regionalnego w Urzędzie Marszałkowskim – Stefania Koczar-Sikora przedstawiła prezentację dotyczącą Regionalnego Planu Sprawiedliwej Transformacji 2030 r., w której wskazała m.in. proponowaną wysokość alokacji dla poszczególnych obszarów i szczegółowych celów wsparcia w ramach Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST).

Następnie głos zabrał prof. Adam Drobniak z Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych  w Katowicach, który wystąpił z prezentacją dot. Krajowego Planu Sprawiedliwej Transformacji.

Przedstawione prezentacje stały się punktem wyjścia do dalszej części dyskusji, w trakcie której uczestnicy warsztatów omawiali następujące kwestie:

• Czy Fundusz Sprawiedliwej Transformacji będzie skupiał się wyłącznie na miejscach pracy, czy również na szeroko rozumianym zagospodarowaniu terenów pogórniczych/poprzemysłowych w celu wsparcia ochrony środowiska oraz poprawy jakości zdrowia mieszkańców regionu, np. pod tworzenie terenów rekreacyjnych?
  Komisja Europejska (KE) oczekuje, aby interwencja realizowana z FST skupiała się przede wszystkim na tworzeniu miejsc pracy. Niestety KE sceptycznie odnosi się do możliwości zagospodarowania terenów poprzemysłowych na cele rekreacyjne.
• Biorąc pod uwagę reżimy czasowe gminy mogą mieć problem z realizacją projektów na terenach pokopalnianych i pogórniczych – jakie są plany w tym zakresie? Czy kwestia zostanie uregulowana w najbliższym czasie na poziomie centralnym i do kiedy trzeba będzie kontraktować środki i realizować projekty?
  Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego podczas rozmów ze stroną rządową wielokrotnie podkreślał problem przekazywania terenów poprzemysłowych jednostkom samorządu terytorialnego. Kwestia reżimu czasowego odnośnie inwestycji na terenach pogórniczych i poprzemysłowych jest zauważalna – zwłaszcza, że znaczna część środków FST powinna być zakontraktowana do 2023 r. Problem jest stale zgłaszany do rozwiązania na poziomie organizacyjnym i prawnym wszystkim resortom oraz na bieżąco omawiany ze Spółką Restrukturyzacji Kopalń, jako członkiem Zespołu Regionalnego dla inicjatywy regionów górniczych.
• Czy gminy ujęte w FST nie będą mogły skorzystać ze środków regionalnego programu w obszarze wsparcia infrastruktury OZE?
  Wsparcie dla OZE w latach 2021-2027 będzie możliwe z wielu źródeł – również w ramach Krajowego Planu Odbudowy. Jest to jeden z obszarów, gdzie demarkacja będzie szczególnym wyzwaniem. Poza podziałem geograficznym rozważane są również inne możliwości tj. demarkacja podmiotowa (ze względu na typ beneficjentów np. klastry), przedmiotowa (ze względu na typ projektów) czy uzupełniająco kwotowa.

Na koniec dyrektor Stefania Koczar-Sikora krótko podsumowała warsztaty i podziękowała uczestnikom za bardzo ożywioną dyskusję nad proponowanymi rozwiązaniami.