Home > W numerze > Ekspert podpowiada > Umiarkowanie nowatorscy

Umiarkowanie nowatorscy

A A A

Umiarkowanie nowatorscy

Poszukując odpowiedzi na współczesne wyzwania i trendy otoczenia biznesowego, bardzo często trafiamy na słowo „innowacja” lub „innowacyjność”. Wydaje się czasami, że nadużywamy tych pojęć, tłumacząc nimi często proste zmiany czy udoskonalenia. Jest to spowodowane z jednej strony „pojemnością” terminu „innowacja”, a z drugiej jej rosnącą popularnością w życiu gospodarczym. Czy ta popularność wynika obecnie z mody, czy z potrzeby?

Podążając za słowami M. Chludzińskiego, to „(…) możemy mówić o modzie na innowacje. (…) Dzięki temu ludzie zaczynają myśleć w innowacyjny sposób, tworzy się cała kultura i organizacja innowacji. Z tego zaś pomysły, które mogą zarabiać pieniądze i budować wartość dodaną” [Chludziński, 2016]. Z drugiej strony potrzeba, wynikająca z dynamicznie rozwijającego się rynku globalnego, gdzie liczba innowacji bardzo szybko wzrasta. Przedsiębiorstwa, będąc częścią tego rynku, nawet jeśli same nie są innowacyjne, to funkcjonują w coraz bardziej innowacyjnym otoczeniu. Jak podkreślają badacze problemu, „(…) innowacje stają się coraz częściej kluczowym przesłaniem budowania współczesnych strategii oraz korespondujących z nimi modeli biznesowych” [Brzóska 2014]. „W świecie coraz silniejszej konkurencji innowacje nie są tylko fanaberią przedsiębiorcy, czy fantazją inżyniera. Innowacyjnym trzeba być po to, by się rozwijać i zarabiać pieniądze” [Konarski, 2012]. Celem artykułu jest krótka dyskusja pojęcia innowacji i innowacyjności, wskazanie ich znaczenia we współczesnej gospodarce, ocena stopnia innowacyjności przedsiębiorstw w województwie śląskim wraz z prezentacją potencjału i barier ich nowatorskiego rozwoju.

Teoretycznie rzecz ujmując

Jak twierdzi A. Bukowski, „(…) pojęcie innowacja należy do tych terminów, które poprzez swoją wieloznaczność, a jednocześnie atrakcyjne tło cywilizacyjno-kulturowe, w jakim powstawały i krzepły, wiele obiecują, ale niewiele wyjaśniają” [Bukowski, Rudnicki, 2014]. Ta wieloznaczność jest często wykorzystywana podczas dyskusji o przyszłości rozwoju przedsiębiorstw, regionu czy państwa. Innowacje stały się strategicznym wytrychem – kto nie jest innowacyjny, nie jest konkurencyjny, nowoczesny itp.

W klasycznym ujęciu „(…) innowacje (od. łac. innovatio), czyli odnowienie, to ciąg działań prowadzących do wytworzenia nowych lub ulepszonych produktów, procesów technologicznych lub systemów organizacyjnych”. Termin ten do ekonomii wprowadził J. A. Schumpeter [1960]. Szerokie ujęcie innowacji przedstawia również P. Drucker, twierdząc, że to świadoma i korzystna zmiana wynikająca z potrzeb lub systematycznej obserwacji otoczenia. Podkreśla to znaczenie ekonomiczne i społeczne innowacji [Drucker, 1992].

Współczesne ujęcie pojęcia innowacja opiera się na założeniach Podręcznika OSLO [OECD 2005] i oznacza nową ideę, która znalazła zastosowanie czy nowy pomysł, który sprawdza się w działaniu, nowe procesy, rozwiązania marketingowe czy organizacyjne. Odróżniamy to od usprawnienia, które jest jedynie elementem szerszego procesu udoskonaleń i zmian. Innowacje nierozłącznie wiążą się ze zmianą, nowością, reformą czy działalnością nowatorską. Dlatego jako dwie najważniejsze cechy innowacji uznaje się nowość i tworzenie wartości. Nowość wynikającą z zastosowania odkrycia lub wynalazku (ujęcie wąskie), która bardzo często ma zasięg globalny, ale również nowość, która polega na wypracowaniu (lub zakupie) produktów, procesów czy zmian organizacyjnych, które są nowe dla organizacji i znacznie (pozytywnie) wpływają na rezultaty jej funkcjonowania (ujęcie szerokie). Pozytywny wpływ wyznaczany jest przez wartość, jakie generują innowacje zarówno w postaci „twardych” wyników ekonomicznych czy rynkowych, jak i korzyści społecznych.

Dr hab. inż. Lilla Knop – prof. nzw. Pol. Śl.

Od początku swojej kariery naukowej związana z Politechniką Śląską. Pracuje na Wydziale Organizacji i Zarządzania. Jej głównymi specjalizacjami są: zarządzanie strategiczne, zarządzanie innowacjami i sieci współpracy. Jest autorką i współautorką ponad 100 publikacji naukowych, kilkudziesięciu ekspertyz z zakresu identyfikacji i zarządzania klastrami, zarządzania innowacjami, strategii przedsiębiorstw i regionów. Jest członkiem Zarządu Głównego Towarzystwa Naukowego Organizacji i Zarządzania oraz Oddziału w Katowicach. Jest współautorką Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Śląskiego oraz członkiem Śląskiej Rady Innowacji.

Innowacje a innowacyjność

Do rozwoju innowacji niezbędna jest innowacyjność, czyli „skłonność” i zdolność do tworzenia, wdrażania i absorpcji innowacji. Zwraca się przy tym uwagę na znaczenie przestrzenne innowacyjności, bowiem innowacje rzadko występują w izolacji. Zakłada się, że innowacja to wysoce interaktywny proces współpracy w rosnącej i zróżnicowanej sieci interesariuszy. Przedsiębiorstwa mogą czerpać wiedzę z wielu źródeł: od partnerów, przez alianse i joint ventures; poprzez nabycie wiedzy; umowy na prowadzenie prac B+R; zakup licencji itp. Należy pamiętać, że zdolność do wdrażania innowacji oceniamy najczęściej na poziomie organizacji, ale jest ona silnie uzależniona od sektora działalności i ekosystemu innowacji, które wspierają i/lub wymuszają, albo ograniczają działania innowacyjne. Kompleksowe ujęcie ekosystemu innowacji zdefiniowano w Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Śląskiego. Oznacza on „(…) wzajemne kształtowanie się procesów, generowanie rozwiązań naturalnie przenikających się oraz współistnienie i współdziałanie aktorów budujących relacje w różnych konfiguracjach. (…) Ekosystem cechuje się atmosferą i warunkami do tworzenia innowacji oraz zdolnością do samodoskonalenia. Generuje skoordynowane działania wzmacniające elementy i powiązania wewnętrzne oraz pozyskuje zasoby i rozwija powiązania na szerszą skalę, umiejętnie wykorzystując swoje atuty i przewagi względem innych”. Trudno znaleźć pełniejszą definicję ekosystemu innowacji, pytanie, czy przynosi takie korzyści, jakie planowano? Obecnie w województwie śląskim funkcjonuje blisko 200 instytucji otoczenia biznesu, takich jak agencje rozwoju regionalnego i lokalnego, ośrodki wspierania przedsiębiorczości, doradcze i informacji gospodarczej, a także stowarzyszenia gospodarcze (łącznie ponad 20), ponad 20 parków przemysłowych i technologicznych, izby: gospodarcze, przemysłowe, handlowe (ponad 20), cechy rzemieślnicze (ponad 70), 9 funduszy pożyczkowych i poręczeniowych oraz prawie 30 klastrów. Podstawowym celem działalności organizacji instytucji otoczenia biznesu jest podnoszenie konkurencyjności i innowacyjności, szczególnie małych i średnich przedsiębiorstw. Obecnie w regionie trwają różnorodne badania obejmujące ocenę oddziaływania ekosystemu na wzrost innowacyjności przedsiębiorstw w woj. śląskim.

Zgodnie z danymi GUS, odsetek przedsiębiorstw przemysłowych aktywnych innowacyjnie w latach 2014- 2016 był wyższy o 1,4 p. proc. niż w latach 2013-2015, zaś w przypadku przedsiębiorstw usługowych wzrost ten wyniósł 3,9 p. proc. Nowe lub istotnie ulepszone produkty lub procesy wprowadziło 18,7% przedsiębiorstw przemysłowych i 13,6% przedsiębiorstw usługowych, tj. odpowiednio o 1,1 p. proc. i 3,8 p. proc. więcej niż w latach 2013-2015 [GUS 2017]. Jak widać, wzrosty nie są imponujące. Podobnie w międzynarodowych rankingach innowacyjności Polska od lat pozostaje wśród krajów o umiarkowanej innowacyjności. Mało optymistyczne są wyniki zaprezentowane w Polityce rozwoju gospodarczego Województwa Śląskiego, gdzie zauważono w Polsce m.in. spadek w zakresie współpracy małych i średnich firm innowacyjnych z innymi podmiotami oraz małą skłonność przedsiębiorstw do podejmowania ryzyka i niechęć inwestowania w B+R. Ponadto, statystycznie rzecz biorąc, polskie przedsiębiorstwa ciągle korzystają ze sprawdzonych, prostych, niskokosztowych rozwiązań.

Z kolei według raportu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, Polska na tle 29 państw Unii Europejskiej jest jednym z najmniej aktywnych pod względem innowacyjności przedsiębiorstw (mniej aktywna jest jedynie Rumunia). Im mniejsze przedsiębiorstwo, tym ta aktywność jest niższa lub w ogóle jej nie ma [PARP 2016]. Bardziej optymistyczne są raporty PWC, gdzie podkreśla się, że czas dla innowacji, szczególnie w Polsce, jest sprzyjający i bardzo intensywny. Wynika to z uruchomienia w ciągu ostatnich dwóch lat instrumentów wspierających innowacje, takich jak ulga podatkowa na B+R, fundusze inwestujące w przedsięwzięcia na wczesnych fazach rozwoju oraz programy sektorowe na badania i rozwój [PWC 2017]. Pozytywną ocenę znajdujemy również w Indeksie Millenium. Zgodnie z nim w 2016 roku Polska zajęła 39. miejsce na liście 128 najbardziej innowacyjnych gospodarek, awansując o 7 miejsc względem 2015 roku. Wyższą pozycję w rankingu Polska zawdzięcza awansom we wszystkich badanych wskaźnikach: łatwości zakładania firm, edukacji, wydatkom na B+R w PKB, zawartym umowom na rynku venture capital, pracownikom z zaawansowaną technologicznie wiedzą, artykułom naukowym oraz kreatywności sektora ICT.

Zauważalna różnorodność ocen innowacyjności Polski jest wynikiem stosowania zróżnicowanych wskaźników. Tegoroczne wyniki badań są jednak bardziej optymistyczne, a ponadto zakłada się, że wzrosty będą kontynuowane dzięki nowym rozwiązaniom proponowanym w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju oraz Drugiej Ustawie o Innowacyjności, które przewidują m.in.: dopracowanie instrumentów wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw, nawiązanie do znaczenia Krajowych Klastrów Kluczowych jako platformy rozwijającej zdolności eksportowe firm, zwiększenie zakresu i wysokości ulgi podatkowej na B+R, ułatwienia finansowania start-upów, szersze udzielanie pomocy finansowej o charakterze zwrotnym, zwiększenie zakresu działania spółek celowych tworzonych przez uczelnie i instytuty naukowe PAN o działalność gospodarczą.

Sytuacja w Śląskiem

Uwzględniając strukturę gospodarki, Śląskie ciągle jest regionem przemysłowym z określonymi trzema inteligentnymi specjalizacjami. Niestety, według raportu „Indeks Millennium – Potencjał Innowacyjności Regionów 2017”, osiągnęło gorsze wyniki niż w poprzednich latach. Na pogorszenie potencjału naszego regionu złożył się spadek stopy wartości dodanej, a także wyraźnie słabszy niż w innych województwach wzrost wydatków na badania i rozwój oraz liczby patentów. Nie pomagają w tym bariery, na jakie napotykają przedsiębiorstwa w regionie. Zaliczyć do nich należy przede wszystkim: przerost formalności nad merytoryczną stroną projektów finansowanych ze środków strukturalnych, ograniczenia dostępu wynikające m.in. z wpisywania się (lub nie) w regionalne inteligentne specjalizacje, duże ryzyko związane z wprowadzaniem innowacji spoczywające na przedsiębiorstwach, ciągle słaba współpraca w ramach potrójnej helisy, wynikająca z rozbieżnych interesów zainteresowanych stron lub formalności, które ograniczają działania szczególnie jednostek naukowych. Ponadto przedsiębiorstwa często podkreślają, że poprawa koniunktury pozwala być konkurencyjnym dzięki stosowaniu prostych rozwiązań. Stosują innowacje w wąskim zakresie, tj. w takim, które nie generują wysokich kosztów i ryzyka, a pozwalają się odnaleźć na konkurencyjnym rynku.

Szerokie działania naprawcze i rozwojowe zostały zawarte w Programie dla Śląska, Kierunek Śląskie 3.0 czy Kontrakcie Regionalnym. Podkreśla się w nich, że województwo śląskie ma stać się regionem o zdywersyfikowanej nowoczesnej strukturze gospodarczej, rozwijającej się w oparciu o innowacyjność i kreatywność przedsiębiorstw, konkurencyjnej gospodarce opartej na elastyczności i specjalizacji firm oraz strukturach sieciowych, atrakcyjnej lokalizacji do inwestowania i zamieszkania. Ponadto pomocne dla tych działań ma być poszerzenie regionalnych specjalizacji wspartych działaniami m.in. projektu Sieci Regionalnych Obserwatoriów Specjalistycznych w Procesie Przedsiębiorczego Odkrywania, który zakłada wyłonienie sektorów wzrostowych gospodarki, które mogą zaktualizować lub uzupełnić wskazane w RIS WSL inteligentne specjalizacje (medycynę, energetykę, ICT). Głównym celem projektu jest usprawnienie zarządzania rozwojem naukowo-technologicznym regionu oraz zacieśnienie współpracy sieciowej wśród obserwatoriów. Projekt ten zakłada współpracę kilkunastu instytucji otoczenia biznesu, instytucji naukowych i badawczych – jest to jeden z nielicznych tego typu projektów w Polsce.

Podsumowując, mimo że wskaźniki innowacyjności województwa na tle innych nie są zadowalające, to należy zauważyć, że liczba przedsiębiorstw innowacyjnych ciągle wzrasta. Świadczą o tym m.in. liczne konkursy i rankingi, na których przedsiębiorstwa naszego regionu uzyskują znaczące pozycje i nagrody. To one są lokomotywami innowacyjnego rozwoju regionu.

Lilla Knop

 
 

1. Brzóska J., Innowacje jako czynnik dynamizujący modele biznesowe, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2014
2. Bukowski A., Rudnicki S., Innowacje i komercjalizacja wiedzy w naukach społecznych, [w:] Zorska A., Molęda-Zdziech M., Jung B. (red.), Kreatywność i innowacyjność w erze cyfrowej, Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2014, s.77-100
3. Drucker P.F., Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady, PWE, Warszawa 1992
4. Druga Ustawa o Innowacyjności, Warszawa 2017
5. Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce w latach 2014-2016, GUS 2017
6. Indeks Millennium – Potencjał Innowacyjności Regionów. Potencjał Innowacyjności Regionów, 2017
7. Kierunek innowacje! Polskie firmy na ścieżce rozwoju, PWC 2017
8. Kierunek Śląskie 3.0. Program Rozwoju Wewnętrznego Województwa Śląskiego do 2030, 2015
9. Konarski Z., Innowacje we współczesnym świecie to konieczność, wnp.pl 2012
10. OECD, Oslo Manual. Guidelines for Collecting and Interpreting Innovation Data, Third Edi-tion, OECD, Paris 2005
11. Polityka rozwoju gospodarczego Województwa Śląskiego, Katowice 2016
12. Schumpeter J.A., Teoria rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa 1960
13. Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, Warszawa 2017

Polecamy


PRZEDSIĘBIORCZY LIDERZY ZMIAN
Być krok przed konkurencją to motto nowocześnie zarządzanych przedsiębiorstw, które śmiało inwestują w innowacyjne rozwiązania.

 

CORAZ LEPIEJ Rozmowa z Michałem Gramatyką, Wicemarszałkiem Województwa Śląskiego.

 

O TYM, JAK PRZEDSIĘBIORCY WZBOGACAJĄ REGION Rozmowa z dr. Bartłomiejem J. Gabrysiem, adiunktem w Katedrze Przedsiębiorczości Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.

 

UMIARKOWANIE NOWATORSCY Poszukując odpowiedzi na współczesne wyzwania i trendy otoczenia biznesowego, bardzo często trafiamy na słowo „innowacja” lub „innowacyjność”.

 

SŁOWEM I RYSUNKIEM „Sawka rysuje – Ty piszesz dialogi” to konkurs dla mieszkańców regionu zorganizowany w ramach kampanii „Śląskie – przyspieszamy!”

 
Popularne


POMYSŁ, KTÓRY SIĘ OPŁACA
Głośnik wyprodukowany ze szkła, zegarek z funkcją kontroli zdrowia, gniazdo elektryczne zmniejszające zużycie energii – to przykłady innowacyjnych rozwiązań wprowadzonych na rynek w ostatnich latach.

 

CYFROWY WYMIAR BIZNESU Sposób, w jaki się komunikujemy, pracujemy, a nawet jak spędzamy wolny czas, coraz częściej zależy od przepływu informacji.

 

TO MOŻE BYĆ TWOJA DRUGA SZANSA „Zwolnienia monitorowane” lub „System łagodnych odejść” – to program outplacementu, czyli aktywizacji zawodowej osób zwalnianych z przyczyn zakładu pracy.

 

W POSZUKIWANIU WORK-LIFE BALANCE Żłobek lub klub dziecięcy w siedzibie lub w pobliżu firmy? To już nie ekstrawagancja, ale rozwiązanie, po które coraz śmielej sięgają polscy przedsiębiorcy.

 

ŚLĄSKIE INWESTUJE W KADRY Ponad 53 tys. pracowników województwa śląskiego będzie mogło podnieść swoje zawodowe kompetencje.