Edukacja dostępna dla wszystkich

Edukacja dostępna dla wszystkich

W 2012 roku Polska ratyfikowała Konwencję ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Celem tego dokumentu jest ochrona i zapewnienie pełnego i równego korzystania z praw człowieka i podstawowych wolności przez osoby z niepełnosprawnościami na równi ze wszystkimi innymi obywatelami. Jednym z tych praw jest prawo do edukacji, a jednym z narzędzi realizacji Konwencji są Fundusze Europejskie, w tym również nasz Program Regionalny.

SPOŁECZNY MODEL NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI

Wszystkie dzieci mają prawo do rozwijania osobowości, talentu i kreatywności.

Konwencja wprowadziła nowy sposób postrzegania niepełnosprawności, który nie skupia się na ograniczeniach organizmu (jak w modelu medycznym), lecz jest wynikiem interakcji między osobą a otoczeniem. To bariery, które uniemożliwiają bądź utrudniają tę interakcję, są przyczynami niepełnosprawności. Bariery mogą być różne: architektoniczne, komunikacyjne, związane z dostępem do informacji lub postawą otoczenia. Naszym zadaniem jest eliminacja tych przeszkód, dostosowanie otoczenia, stworzenie warunków do pełnego włączenia osoby z niepełnosprawnością w każdy aspekt życia. To nie jednostka ma się dostosować do reszty świata, lecz reszta świata ma być urządzona w sposób umożliwiający jednostce nieograniczone funkcjonowanie w społeczeństwie i korzystanie z pełni praw.

EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA

Jednym z tych praw jest prawo do edukacji. Aby je w pełni zrealizować, konieczna jest integracja na wszystkich poziomach nauki i w kształceniu ustawicznym. To z kolei zapewnia edukacja włączająca. Jej celem jest wspieranie procesu rozwoju każdego dziecka i sprostanie jego indywidualnym potrzebom. Te potrzeby mogą wynikać z niepełnosprawności bądź z trudności w uczeniu, które towarzyszą ok. 1/5 dzieci w całym kraju. Są spowodowane m.in. nadpobudliwością, różnymi rodzajami dysleksji, chorobami przewlekłymi, często towarzyszą dzieciom pochodzącym ze środowisk zmarginalizowanych oraz dzieciom emigrantów i mniejszości narodowych. Wszystkie dzieci mają prawo (na równi z pozostałymi uczniami) do rozwijania osobowości, talentów, kreatywności oraz całej gamy swoich zdolności umysłowych i fizycznych.

DOSTĘPNA INFRASTRUKTURA

Uwzględnianie różnorodności uczniów i w związku z tym całej gamy ich różnych potrzeb edukacyjnych jest zadaniem szkoły w takim samym stopniu, jak likwidacja barier architektonicznych. Najlepszym sposobem na zapewnienie dostępności jest uniwersalne projektowanie, a w przypadku budynków już istniejących należy zastosować racjonalne usprawnienia. Zaadaptowanie budynku do potrzeb osób z niepełnosprawnościami (nie tylko dzieci, ale również nauczycieli) może wydać się kosztochłonne, jednak pamiętajmy, że działania takie zapewnią dostępność budynku na całe lata. Podczas takich prac bardzo ważne jest, aby wszelkie udogodnienia były częścią przestrzeni wspólnej, a nie rozwiązaniami wprowadzanymi specjalnie dla osób z niepełnosprawnością. Należy zatem dostosować wejście, którym wchodzą wszyscy uczniowie, a przestrzeń klasy zorganizować w ten sposób, aby uczeń z niepełnosprawnością nie był odizolowany przestrzennie. Elementami obowiązkowymi będą też kontrastowe oznaczenia w ciągach komunikacyjnych dla uczniów słabowidzących oraz zastosowanie powierzchni o innej fakturze dla dzieci niewidomych. Ściany wewnątrz budynku powinny być pomalowane matowymi farbami w wyrazistych kolorach, a w klasach zastosowane odpowiednie oświetlenie. Numery i nazwy sal powinny być oznaczone w sposób kontrastowy, odpowiednio dużą czcionką o kroju bezszeryfowym, dodatkowo można obok umieścić ten sam komunikat w alfabecie Braille’a. Konieczne też jest zaopatrzenie szkoły w sprzęt współpracujący z aparatem słuchowym oraz zatrudnianie odpowiednich specjalistów – asystentów ucznia z niepełnosprawnością, tłumaczy języka migowego itp. Zgodnie z zapisami Konwencji, mamy obowiązek zapewnienia, że edukacja osób, w szczególności dzieci, które są niewidome, głuche lub głucho-niewidome, będzie prowadzona w najodpowiedniejszych językach i przy pomocy sposobów i środków komunikacji najodpowiedniejszych dla jednostki, a także w środowisku, które maksymalizuje rozwój edukacyjny i społeczny. Wiąże się to z ułatwianiem nauki alfabetu Braille’a, alternatywnego pisma, języka migowego i popieranie tożsamości językowej społeczności osób głuchych.

Szczegółowe wskazówki dotyczące dostosowania szkoły do potrzeb dzieci z niepełnosprawnościami znaleźć można w publikacji Fundacji Instytutu Rozwoju Regionalnego "Dostępna edukacja. Samorząd równych szans".

Agata Woźniak
Koordynatorka równości szans i niedyskryminacji w RPO WSL
agatawozniak@slaskie.pl